ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ

Aπό τις αρχές της δεκαετίας του 80, που ενθρονίζεται το δίπολο Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ και γίνεται επιτέλους πράξη το δικομματικό όνειρο του Καραμανλή, είμαστε σε κάθε εκλογική μάχη στο ίδιο έργο θεατές. Η αριστερά με όλα της τα κόμματα και όλα της τα πρόσωπα καταγγέλλει το παιγνίδι των δύο μεγάλων κομμάτων, που συνεταιρίζονται στην ψήφιση των εκλογικών νόμων (με απίθανα συστήματα υπεξαίρεσης αριστερών ψήφων) και αντιπαρατίθενται στη διεκδίκηση της αυτοδυναμίας. Και ζητάει από τους πολίτες να σπάσουν αυτό το φαύλο κύκλο, που τους υποχρεώνει κάθε φορά να επιλέγουν το μικρότερο κακό, να στέλνουν έναν από τους δυο στην κυβέρνηση και έναν στην αντιπολίτευση.

Και; Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, ποτέ αυτές οι αριστερές εκκλήσεις-προτροπές δεν εισακούστηκαν. Ο δικομματισμός ξεπέρασε, με κάποιες απώλειες κατά καιρούς, αλλά χωρίς να ναυαγήσει, όλες τις δυσκολίες και κυβερνά τη χώρα κοντά τέσσερις δεκαετίες. Ακόμα και το 89, με τα εντελώς ειδικά χαρακτηριστικά του, τελικά οδήγησε σε άλλο ένα γύρο (20 χρόνια ήδη!) δικομματικής κυριαρχίας. Και σήμερα βρισκόμαστε πάλι μπροστά στο πολύ πιθανό ενδεχόμενο, μετά από μια κάμψη του δικομματισμού στις δημοσκοπήσεις, να εμφανίζεται όχι απλώς ότι ανακάμπτει, αλλά ότι δημιουργούνται και οι πιθανότητες μιας ακόμα αυτοδύναμης κυβέρνησης.

Στο διάστημα αυτό η αριστερά έχει μιλήσει ουκ ολίγες φορές για εκφυλισμό του δικομματισμού, για κρίση του, για την αρχή του τέλους του. Έχει δοκιμάσει τακτικές «διμέτωπου», τακτικές ανοχής προς έναν από τους δύο, τακτικές συνεργασίας με έναν από τους δύο, τακτικές που πίεζαν υποτίθεται το ΠΑΣΟΚ στην κατεύθυνση μιας προγραμματικής συμφωνίας με ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά. Το αποτέλεσμα ήταν πάντα ισχνό. Και οι συζητήσεις, συχνά σκληρές, για τις εκάστοτε τακτικές, για το αν καλώς ή κακώς έγινε κάποια συνεργασία, για το αν καλώς ή κακώς μπήκε στο ίδιο τσουβάλι το ΠΑΣΟΚ με τη Ν.Δ., για το αν στην τάδε περίπτωση δημιουργήθηκαν αυταπάτες που έβλαψαν, για το αν στη δείνα περίπτωση δεν αξιοποιήθηκε επαρκώς η ευκαιρία, χαρακτηρίζουν χρόνια και χρόνια την εσωτερική κίνηση στον χώρο των αριστερών σχημάτων. Προκαλώντας την εντύπωση ότι ο χρόνιος εγκλωβισμός σε ρόλο τρίτου και τέταρτου κόμματος έχει προκαλέσει ένα είδος αριστερής ψύχωσης, που δεν είναι βέβαια καλός σύμβουλος για τη χάραξη οποιασδήποτε ψύχραιμης πολιτικής. Κυρίως απέναντι στο ΠΑΣΟΚ, που αποτελεί παραδοσιακά τον πολιτικό «γείτονα», ο οποίος όχι μόνο δεν παραχωρεί σπιθαμή από τα χωράφια του, αλλά μπαίνει συστηματικά και στα χωράφια της αριστεράς.

Προσοχή όμως! Να μην παρεξηγηθούμε. Στο μακρύ διάστημα του «άγονου» αγώνα για να σπάσει ο δικομματισμός, υπήρξαν σημαντικές κατακτήσεις για τους εργαζόμενους και για τον τόπο, στις οποίες η αριστερά -μειοψηφική πάντα και συνήθως έξω από τα παιγνίδια εξουσίας- έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο. Είναι αυτό που κάνει πολλούς από τους αντιπάλους της να μιλούν για «δυσανάλογη επιρροή», τους βιομήχανους να κλαίγονται ότι είναι «παρεξηγημένος κλάδος», και τους διάφορους προοδευτικούς να την αντιγράφουν. Σε πολλά μέτωπα η αριστερά έχει το ηθικό πλεονέκτημα, ενώ βήματα και άλματα σε ζητήματα κοινωνικής πολιτικής, δημοκρατικών θεσμών, εμπέδωσης της ανοχής στη διαφορετικότητα, ευαισθησίας για το περιβάλλον και άλλα, ων ουκ έστιν αριθμός, έχουν πίσω τους πρωτοβουλίες και αγώνες που ξεκίνησαν από την αριστερά και συχνά ολοκληρώθηκαν απ' αυτή.

Θα μπορούσε να πει κανείς, ενόψει και των εκλογών του Ιουνίου, ότι αυτές οι «επενδύσεις» δεν απέδωσαν πολιτικά και ίσως αυτό να έγινε γιατί η ίδια η αριστερά τις θεωρεί λίγο-πολύ αυτονόητες. Υπήρξαν όμως. Κανείς, για παράδειγμα, δεν μπορεί να φάει το δίκιο της στην υπεράσπιση του άρθρου 16, για να θυμηθούμε κάτι πολύ πρόσφατο. (Άλλο αν η ίδια το ροκανίζει, αλλά αυτό δεν είναι το παρόντος...). Όπως κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει ότι η πρόσφατη δημοσκοπική άνοδος, έστω κι αν ψαλλιδίζεται τελευταία, οφείλεται κυρίως στην ισχυρή παρουσία της αριστεράς στα κοινωνικά μέτωπα. Το διά ταύτα αυτών των σκέψεων δεν μπορεί να έχει δυστυχώς καμιά πρωτοτυπία: Εν αρχή είναι τα πεδία των κοινωνικών αναμετρήσεων. Από κει αρδεύονται τα χωράφια της αριστεράς. Και η όποια τακτική (μέτωπα, συνεργασίες, κινήσεις κορυφής), σ' αυτά πρέπει να στηρίζεται και αυτά πρέπει να στηρίζει ...