Όταν ο Καλλικράτης συνάντησε τον Παπανδρέου

Νομοθετική ρύθμιση εξάγγειλε η κυβέρνηση , επιδιώκοντας την “υπέρβαση του άκρατου συγκεντρωτισμού του ελληνικού κράτους” και με εργαλείο τη “νέα αρχιτεκτονική στην αυτοδιοίκηση και την αποκεντρωμένη διοίκηση”. Η πρωτοβουλία βαφτίστηκε “πρόγραμμα Καλλικράτης” και αναγγέλθηκε ότι οι εκλογές του Νοέμβρη 2010 θα γίνουν με τη νέα δομή, με σκοπό να εναρμονιστεί η χώρα “στο θεσμικό κεκτημένο του νομικού και πολιτικού πολιτισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης των Κρατών και των Περιφερειών”.Με την επιδιωκόμενη ρύθμιση θεσπίζονται τρεις βαθμίδες διοίκησης, οι δύο αιρετές -η περιφερειακή και η δημοτική αυτοδιοίκηση- και η τρίτη ως αποκεντρωμένη κρατική. Στο κείμενο δημόσιας διαβούλευσης αναφέρεται ότι η μεταρρύθμιση “σχεδιάστηκε με όρους μονιμότητας, με την επίγνωση ότι πρέπει να ξεπεραστούν οι προσωρινές λύσεις, που αναπαράγουν εκκρεμότητες” και “θεμελιώνεται σε τρεις άξονες, εντός του πλαισίου που ορίζει το Σύνταγμα, με στόχο τη δημιουργία επιτελικού κράτους με αποκεντρωμένα όργανα, εξοπλισμένα με αποφασιστικές αρμοδιότητες και με πόρους και προσωπικό”.
Στη θέση των 54 Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, οι οποίες καταργούνται, προβλέπεται η λειτουργία 13 Περιφερειακών Αυτοδιοικήσεων με αιρετό περιφερειακό συμβούλιο και άμεσα αιρετό περιφερειάρχη. Οι μονάδες των 1.034 σημερινών Δημοτικών Αυτοδιοικήσεων “δεν θα υπερβαίνουν τις 370” και στη θέση των σημερινών 13 Διοικητικών Περιφερειών “συγκροτούνται έως 7 Γενικές Διοικήσεις”.
Εύλογα δημιουργείται το ερώτημα. Έχουν άραγε αντληθεί συμπεράσματα από την εφαρμογή της προηγούμενης μεταρρύθμισης, που είχε ονομαστεί Καποδίστριας και διέθετε ανάλογα χαρακτηριστικά; Λογικά θα αναμενόταν να ανοίξει διάλογος και να εκτιμηθούν εάν και σε ποιο βαθμό απέδωσε θετικά ο προηγούμενος και σχετικά πρόσφατος δραστικός περιορισμός του αριθμού των Δήμων και, προκειμένου να προχωρήσει κανείς σε νέες συνενώσεις, εάν όντως “αποκτήθηκαν ισχυρές μονάδες τοπικής ανάπτυξης, οι οποίες εξελίχθηκαν σε αποτελεσματικούς διαχειριστές υπηρεσιών”.
Αλλά και ποιες εμπειρίες αντλήθηκαν από την επίσης σχετικά πρόσφατη θεαματική θεσμοθέτηση των “δημοκρατικών” αιρετών Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων, οι οποίες τώρα με την ίδια ευκολία καταργούνται για να αντικατασταθούν από τις Περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις; Τέλος, εάν καλώς έχουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τα μεγέθη των σημερινών δεκατριών περιφερειών, τότε για ποιον λόγο δεν ταυτίζονται ο αριθμός και τα όρια των νέων Περιφερειών με αυτά των Γενικών Διοικήσεων; Προφανώς για να συντηρούμε μονίμως εκκρεμότητες, ώστε σε κάποια χρόνια -εάν βολέψει- οι δεκατρείς Περιφέρειες να μετασχηματιστούν σε “έως επτά”. Όμως, επειδή η κυβέρνηση βιάζεται (!!!), προχωρεί ακάθεκτα ισχυριζόμενη ότι με αυτές τις ανώριμες ρυθμίσεις θα υπερβεί τον άκρατο συγκεντρωτισμό. Δεν λαμβάνει υπόψη της -ίσως και να μην θέλει- τα αυτονόητα, ότι η όποια νέα δομή οφείλει να υπερβεί τη σημερινή Ελλάδα της μιας και μοναδικής Περιφέρειας με κέντρο την Αθήνα, όπου λαμβάνονται όλες οι αποφάσεις από τη μοναδική αιρετή κεντρική κυβέρνηση.
Πώς λοιπόν θα αποκεντρωθεί η χώρα με, από την μια πλευρά, την Αττική των 4.000.000 κατοίκων και του συντριπτικού ποσοστού των δραστηριοτήτων και από την άλλη πλευρά την Περιφέρεια του Βορείου Αιγαίου των 200.000 ή αυτήν της Δυτικής Μακεδονίας των 300.000 κατοίκων; Η κυβέρνηση φαίνεται να αγνοεί ότι προηγούνται οι αποφάσεις για τη “νέα” οργάνωση των δικτύων της χώρας -του οικιστικού, των μεταφορικών και ενεργειακών υποδομών, της ανάδειξης και διαχείρισης του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, κ.λπ. -και έπονται αυτές για τη διοικητική δομή, που τους αντιστοιχεί.
Αλήθεια πόσο τυχαία είναι η υπερπροβολή που έγινε από το Υπουργείο και πέρασε στον τύπο, της μείωσης των 6.000 ΝΠΔΔ σε 2.000;
Από την άλλη πλευρά πέρασε στα «ψιλά» ο πίνακας που δείχνει ότι ενώ στην Ε.Ε η Αυτοδιοίκηση διαχειρίζεται το 11,5% του ΑΕΠ, στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό ειναι 2,7% του ΑΕΠ;
Γι’ αυτό πρέπει να γίνει μεταρρύθμιση;

Δεν πρόκειται για ουσιαστική αλλαγή για μεγάλες τομές που έχουμε ανάγκη.
Επιδιώκεται η λειτουργικότερη ανακατανομή αρμοδιοτήτων και πόρων έτσι ώστε το κεντρικό κράτος να διατηρήσει την παντοκρατορία του.
Η πραγματική ενίσχυση της Αυτοδιοίκησης αναβάλλεται έπ’ αόριστον.
Ο δε ουσιαστικός διάλογος συρρικνώνεται σε επικοινωνιακά τεχνάσματα μέσα από το διαδίκτυο και την προπαγάνδα των ΜΜΕ.
Καμία ουσιαστική συζήτηση, στις τοπικές κοινωνίες στα Δημοτικά Συμβούλια, στις ΤΕΔΚ, σε συνέδριο ουσιαστικό της ΚΕΔΚΕ.
Τίποτα από όλα αυτά.
Μετά το Πάσχα ο νόμος, που θα γεννήσει τις 13 Περιφέρειες, τις 7 Γενικές διοικήσεις τους 370 Δήμους. Τόσο απλά. Ή αλλαγή του δημόσιου τομέα μέσα σε δύο-τρεις μήνες!!!
Ας κάποια επί μέρους στοιχεία της προτεινόμενης Νομοθετικής ρύθμισης
1. Ενώ μιλάει για αιρετή περιφέρεια (θετική πρόταση) δεν αναφέρει τίποτα συγκεκριμένο για τις αρμοδιότητες της, εκτός της μεταβίβασης των ΠΕΠ που όμως αποτελούσε υποχρέωση της χώρας μας απέναντι στην Ε.Ε., άρα δεν είναι επιλογή της κυβέρνησης. Επομένως εύλογα δημιουργείται η εντύπωση ότι οι αιρετές περιφέρειες θα είναι απλά διευρυμένες χωρικά και πληθυσμιακά Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις.
2. Είναι εκδήλωση εμμονής στον συγκεντρωτισμό η δημιουργία 7 γενικών διοικήσεων που θα είναι το μακρύ χέρι του κράτους στην Αυτοδιοίκηση. Η πρόφαση ότι υπάρχουν αρμοδιότητες που πρέπει να ασκούνται από το κράτος αποκλειστικά δεν ισχύει βάσει του άρθρου 102 παρ. 1 του Συντάγματος. Άλλωστε γατί η χωροταξία – πολεοδομία είναι αμιγώς κρατική αρμοδιότητα ;
3. Αν μελετήσει κάποιος το κείμενο θα διαπιστώσει ότι τα μόνα συγκεκριμένα στοιχεία του παρατίθενται είναι οι 370 ΟΤΑ από 1034 , η προσδοκώμενη μείωση των οργανισμών) των Δήμων από 6.000 σε 2.000 και βέβαια η αναγγελία (αναλυτικά μάλιστα) καθιέρωσης ηλεκτρονικών διευκολύνσεων (κάρτα δημότη, ΑΤΜ, κλπ) για τους διοικούμενους. Ποιοι είναι οι ισχυροί ΟΤΑ;
Οι πληθυσμιακά και χωρικά μεγάλοι ή εκείνοι που έχουν την οργάνωση, την επιχειρησιακή επάρκεια, τις αναπτυξιακές δυνατότητες;
Γιατί άραγε από Δήμους με μ.ο πληθυσμού 10.000 να πάμε σε Ο.Τ.Α. με 30 και 40-50.000 κατοίκους;
Ούτε η ελληνική εμπειρία (οι πιο προβληματικοί Δήμοι είναι οι μεγάλοι), ούτε το ευρωπαϊκό παράδειγμα (μ.ο 5.500 περίπου κάτοικοι ανά Ο.Τ.Α .) μας οδηγούν σε μεγάλους Δήμους.
4. Πόροι Αυτοδιοίκησης Σκόπιμη ασάφεια, γενικόλογες αναφορές. Ενώ σωστά αναγράφεται το τραγικά χαμηλό ποσοστό (2,7 ΑΕΠ) που διαχειρίζεται η Αυτοδιοίκηση δεν γίνεται καμία συγκεκριμένη πρόταση για τους τρόπους αλλαγής αυτής της κατάστασης. Η αόριστη αναφορά σε ποσοστά ΦΠΑ και ακίνητη περιουσία δεν σημαίνουν τίποτα, πολύ περισσότερο που η πρακτική αυτής της κυβέρνησης είναι ήδη άσχημη αφού παρακρατήθηκαν 380 εκ. ευρώ το 2009, ενώ για το 2010 ο προϋπολογισμός προβλέπει καταρχήν μείωση 12% θεσμοθετημένων πόρων. Η εξαγγελία επιχειρησιακού προγράμματος στήριξης της μεταρρύθμισης ύψους 4 δις πάσχει σε μία λεπτομέρεια : Ποιος θα βάλει τα χρήματα !! Γιατί αν είναι από τους ήδη κουτσουρεμένους πόρους της Αυτοδιοίκησης να αφαιρεθούν αυτά τα χρήματα για να γίνει αναπτυξιακό πρόγραμμα (περίπτωση ΘΗΣΕΑ) τότε περιττεύει κάθε κουβέντα.
5. Το σύστημα διακυβέρνησης των αιρετών περιφερειών και νέων Δήμων είναι απόλυτα συγκεντρωτικό και «αρχηγοκεντρικό» (Δήμαρχος-Περιφερειάρχης). Δεν είναι μόνο ότι δεν καθιερώνει την απλή αναλογική, σύστημα που θα δημιουργούσε όλες εκείνες τις προϋποθέσεις για θεσμούς αυτοδιοικητικούς (ιδιαίτερα στην περιφέρεια), αλλά ενισχύει σοβαρά την εκτελεστική εξουσία σε βάρος των συλλογικών οργάνων (Δημοτικά Περιφερειακά Συμβούλια), ενώ αποδυναμώνεται η δυνατότητα λαϊκής συμμετοχής, παρά την πρόβλεψη για δυνατότητα επιτροπών διαβούλευσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι το προβλεπόμενα τοπικά συμβούλια εκλέγονται με αμιγώς πλειοψηφικό σύστημα (ενιαίο ψηφοδέλτιο). Είναι σαφές ότι επιδιώκεται η δημιουργία μεγάλων αυτοδιοικητικών οργανισμών που θα διοικούνται με συγκεντρωτικό τρόπο και περιορισμένη λαϊκή συμμετοχή. Η αναπαραγωγή δηλαδή του δικομματικού μοντέλου στην Αυτοδιοίκηση. Είναι δεδομένο ότι αν αυτό το σχέδιο περάσει θα έχουμε τον Νοέμβριο 2010 ουσιαστικά εθνικές εκλογές (ιδιαίτερα στις 13 περιφέρειες) που ελάχιστη σχέση θα έχουν με την Αυτοδιοίκηση.Και δεν είναι μόνο αυτό.Η αρχιτεκτονική των νέων θεσμών παραπέμπει σε ομοσπονδιακά σχήματα.Θα έχουμε δηλαδή ομοσπονδία νομών όπου ο καθένας τους θα εκλέγει αυστηρά τους δικούς του συμβούλους και τον επικεφαλής περιφερειάρχη που θα είναι ο μόνος που θα έχει άμεση και καθολική από όλους τους ψηφοφόρους πολιτική νομιμοποίηση. Το ίδιο και με τους νέους Ο.Τ.Α.Επιπλέον οι Δήμοι, θεσμός λαϊκός με δυνατότητα άμεσης λαϊκής πρόσβασης θα μεταβληθούν σε μεγάλες, γιγαντιαίες σε πολλές περιπτώσεις, μονάδες που στην καλύτερη των περιπτώσεων θα λειτουργούν ως και απρόσωποι μηχανισμοί στην χειρότερη (το πιθανότερο) ως απόμακροι, δυσκίνητοι, γραφειοκρατικοί, αναποτελεσματικοί θεσμοί που δεν θα μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των Δημοτών τους.
Η συζήτηση για το σχέδιο «Καλλικράτης» δεν γίνεται εν .Η κυβέρνηση έχει δηλώσει κατ'επανάληψη ότι ο βασικός λόγος που προχωράει η στο σχέδιο αυτό είναι δημοσιονομικός. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο «Καλλικράτης» έχει περίοπτη θέση στο λεγόμενο «Πρόγραμμα σταθερότητας και ανάπτυξης». Ο τόπος όμως έχει ανάγκη από μια Αυτοδιοίκηση , λαϊκό και κοινωνικό θεσμό, με ενισχυμένο τον πολιτικό της ρόλο, ώστε να συμβάλλει στη συμμετοχή των πολιτών στις υποθέσεις που τους αφορούν, στη μείωση των τεράστιων κοινωνικών και περιφερειακών ανισοτήτων και στην καλύτερη εξυπηρέτηση των δημοτών.
Αναγκαία συνθήκη λοιπόν είναι ένα συνολικό, δημοκρατικό, πολιτικό σχέδιο ανακατανομής εξουσιών και πόρων υπέρ των αυτοδιοικητικών θεσμών.
Είναι προφανές λοιπόν ότι το σχέδιο «Καλλικράτης» είναι πολύ μακριά από τους όρους και προϋποθέσεις μιας γνήσιας μεταρρύθμισης. Είναι φανερό ότι το σχέδιο «Καλλικράτης» αντί σχέδιο μεταρρύθμισης υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να γίνει σχέδιο απορύθμισης της αυτοδιοίκησης και συνεπώς της εξυπηρέτησης των πολιτών.